Kocimiętka właściwa (Nepeta cataria) to roślina z rodziny jasnotowatych, która wywołuje u większości kotów charakterystyczne reakcje behawioralne. Fenomen działania kocimiętki fascynuje zarówno właścicieli kotów, jak i naukowców badających zachowania zwierząt.
Mechanizm działania kocimiętki
Kluczową substancją odpowiedzialną za reakcję kotów jest nepetalakton – organiczny związek chemiczny z grupy terpenoidów. Według badań opublikowanych w czasopiśmie „Science” (Uenoyama i in., 2021), nepetalakton wiąże się z receptorami węchowymi w nosie kota, wywołując kaskadę reakcji neurologicznych. Gdy kot wącha kocimiętkę, cząsteczki nepetalaktonu docierają do nabłonka węchowego, gdzie łączą się ze specyficznymi receptorami. Sygnał wędruje następnie do pnia mózgu, aktywując obszary odpowiedzialne za zachowania społeczne i rozrodcze. To wyjaśnia, dlaczego reakcje kotów często przypominają zachowania godowe – tarzanie się, ocieranie, mruczenie czy lizanie.
Indywidualne różnice w reakcji
Warto podkreślić, że wrażliwość na kocimiętkę jest cechą dziedziczną. Szacuje się, że około 30-40% kotów nie reaguje na nepetalakton w ogóle. Dodatkowo, kocięta poniżej 3-6 miesiąca życia oraz bardzo stare koty często nie wykazują zainteresowania kocimiętką. Reakcje mogą być bardzo zróżnicowane. U większości kotów obserwuje się stan euforii i relaksacji – kot tarza się, mruczy, ociera się o roślinę. Jednak u niektórych osobników kocimiętka może wywołać nadmierne pobudzenie, a nawet agresję. Dlatego pierwsze kontakty z kocimiętką powinny odbywać się pod obserwacją opiekuna.
Podobne substancje roślinne
Kocimiętka nie jest jedyną rośliną wywołującą podobne reakcje. Waleriana lekarska (Valeriana officinalis) zawiera kwas walerianowy, który działa na koty podobnie jak nepetalakton. Jeszcze silniejsze działanie ma matatabi, czyli aktinidia pstrolistna (Actinidia polygama), popularna w Azji. Zawiera ona aktinidynę i dihydroaktinidiolid, które według badań japońskich naukowców mogą wywoływać reakcje nawet u kotów niewrażliwych na kocimiętkę.
Bezpieczeństwo stosowania
Chociaż kocimiętka jest generalnie bezpieczna, należy zachować umiar. Zbyt częsty kontakt może prowadzić do zmniejszenia wrażliwości. Ponadto, spożycie dużej ilości suszonej kocimiętki może wywołać dolegliwości żołądkowe – wymioty czy biegunkę. Dlatego zaleca się stosowanie kocimiętki nie częściej niż 2-3 razy w tygodniu, w niewielkich ilościach. Efekt działania kocimiętki jest krótkotrwały – zazwyczaj trwa 5-15 minut, po czym następuje okres refrakcji trwający około 30 minut do 2 godzin, podczas którego kot nie reaguje na kolejne dawki.
Kocimiętka może być cennym narzędziem w redukcji stresu, zachęcaniu do zabawy czy przyzwyczajaniu kota do nowych przedmiotów. Należy jednak pamiętać o indywidualnych reakcjach każdego kota i stosować ją z rozwagą.